Forum geologiczne

[Dominik]

Przedstawiam Wam kolejny okaz z mojej kolekcji skamielin. Jeden z cenniejszych.

Skrzypłocz.

Ze względu na ochronę miejsca nie podaję precyzyjnie gdzie okaz został znaleziony. Pochodzi on z terenu Polski.

Opis ogólny gatunku.

Skrzypłocz (Limulus), nazywany też mieczogon - rodzaj obejmujący kilka reliktowych gatunków staroraków. Polską nazwą mieczogony lub skrzypłocze nazywa się często także cały rząd ostrogonów (Xiphosura), istniejący od środkowej części syluru, tzn. od około 425 mln lat (wenlok). Jednak współczesne rodzaje skrzypłoczy są taksonami młodymi geologicznie.

Pancerz skrzypłoczy jest dwudzielny. Przednią część (prosoma, głowotułów) tworzy 6-7 segmentów bardzo silnie zrośniętych, a tylną (opistosoma, odwłok) 10 segmentów, trochę słabiej zrośniętych, tak że widać słabą segmentację. Na końcu opistosomy znajduje się długi kolec ogonowy (telson). U kopalnych przedstawicieli skrzypłoczy pancerz był, podobnie jak u współczesnych, chitynowy, prawie bez złogów węglanów czy fosforanu wapnia, dlatego ich pancerze zachowują się tylko w wyjątkowo sprzyjających okolicznościach. Osiągają do 60 cm długości i 4,5 kg wagi. Mają wielosoczewkowe oczy (do prawie 1000 soczewek w każdym) położone na obu bokach głowotułowia oraz 5 oczu na środku głowotułowia i dwoje na spodniej części, blisko otworu gębowego. 10 oczu dzięki czemu dobrze widzą nawet w ciemności pod wodą. Odnóża skrzypłocza: pod głowotułowiem znajduje się 6 par, z tego pierwszą tworzą szczękoczułki z kleszczami, druga nogogłaszczki (pedipalpy), a pozostałe pełnią funkcję kroczne, ale także służą jako szczęki. Pod odwłokiem znajduje się 7 par odnóży - pięć tylnych używanych jest do pływania i jednocześnie jako skrzela, a dwie przednie pełnią głównie funkcje genitalne. Skrzypłocze wykluwają się z jajeczek.
Występowanie:

Skrzypłocze występują w Oceanie Atlantyckim u wybrzeży Ameryki Północnej i Środkowej oraz przy azjatyckich brzegach Pacyfiku, najbardziej znanym ich gatunkiem jest Limulus polyphemus. Formy kopalne zasiedlały także wody słodkie.
Odżywianie: skrzypłocze są mięsożerne
Oddychanie: oddychają skrzelami.

Krew

Podobnie jak wiele skorupiaków (Crustacea) krew skrzypłoczy ma barwę niebieską, a czynnikiem transportującym tlen w organizmie jest hemocyjanina, a nie hemoglobina.

Krew skrzypłoczy ma specyficzną właściwość reagowania na endotoksyny produkowane przez bakterie Gram-ujemne: w kontakcie z nimi natychmiast wytwarza widoczne gołym okiem "agregaty obronne", otaczające drobnoustroje i natychmiast je niszczące. Dzięki temu w ciągu kliku sekund jest wiadomo, czy powierzchnia lub przedmiot potarte krwią skrzypłocza-mieczogo
na< są pirogenne lub zainfekowane bakteriami oraz jak dużo jest tych bakterii. Cechą istotną krwi jest to, że sama również jest jałowa i wolna od znanych bakterii. Niebieska krew zachowuje swe antybakteryjne właściwości nawet rozcieńczona w pewnej ilości jałowej, destylowanej wody.

Ze względu na niewielką populację tych zwierząt oraz ograniczony teren ich występowania, krew do produkcji testerów bakteryjnych pozyskiwana jest od mieczogonów w podobny sposób, jak to robi się u krwiodawców, czyli tak, aby dawca przeżył procedurę pobrania krwi i mógł krew oddawać również w przyszłości. Wyłącznie przemysł farmaceutyczny USA posiada licencję i prawa do pozyskiwania tej krwi do produkcji płynu testującego z domieszką krwi skrzypłoczy.

Testy bakteryjne wykonane z krwi skrzypłoczy wykorzystywane są m.in. w przemyśle kosmicznym do natychmiastowego kontrolowania jałowości podzespołów szykowanych do ekspedycji w sondach kosmicznych, w razie podejrzenia o kontaminację.

Źródło Wikipedia.